Parafia św. Mikołaja w Chrzanowie

---

Historia parafii

Parafia pod wezwaniem św. Mikołaja jest znana i doceniana od wielu wieków. Po raz pierwszy wzmiankowana była w wykazie dziesięciny papieskiej z lat 1325-1327. Aby jednak dokładniej zrozumieć jej historię, warto cofnąć się aż do XIII wieku, kiedy to z kapelanii zaczęto tworzyć pierwsze parafie. Wszyscy dobrze pamiętają, że pierwszym proboszczem, którego nazwisko dotrwało do naszych czasów, był Bartłomiej. W tej importantnej roli towarzyszyli mu księża Janisław oraz Idzi.

Trudno odtworzyć szczegóły duszpasterstwa w XII i XIII wieku, jako że brakuje zapisków na ten temat. Na początku parafia była częścią dekanatu oświęcimskiego, następnie, od 1340 roku, weszła w skład dekanatu nowogórskiego. Z kolei od końca XV wieku aż do nowożytnych czasów przynależała do dekanatu sławkowsko-bytomskiego. W kontekście architektonicznym, pierwszy kościół był najprawdopodobniej drewniany, a murowany obiekt, który wspominał Jan Długosz, został wzniesiony zapewne w pierwszej połowie XV wieku.

Warto zaznaczyć, że zasięg parafii również ewoluował. W jej skład wchodziło miasto Chrzanów, a w XVI wieku dołączono Góry Luszowskie oraz młynarzy z Sierszy. W XVIII wieku parafia wzbogaciła się o wieś Kąty, co miało istotne znaczenie dla dalszego rozwoju lokalnej wspólnoty.

Kościół św. Mikołaja

W Chrzanowie, pierwsze wzmianki o kościele pojawiły się w okresie jagiellońskim, kiedy to Jan Długosz w swojej księdze uposażeń kościelnych zaznaczył, że „Chrzanów miasto ma kościół murowany”. Niestety, jego zapiski nie dostarczają informacji na temat daty budowy oraz osoby odpowiedzialnej za wzniesienie tej świątyni. Z innych zachowanych dokumentów dowiadujemy się, że w 1429 roku Mikołaj Rot, murarz z Krakowa, odebrał wynagrodzenie w wysokości 48 grzywien oraz 1 wiardunek za budowę kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Mikołaja. Taka kwota sugeruje, iż zakres prac budowlanych był dość rozległy.

W 1446 roku kościół, któremu najpewniej towarzyszył cmentarz, został otoczony murem. W tym czasie plebanem był Jan, wymieniony w dokumencie z 1443 roku. Istniejący murowany kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja potwierdzają również zapisy z kolejnych lat. Wskazuje to, że prezbiterium tej świątyni może być najstarszą zachowaną budowlą na terenie Chrzanowa.

W drugiej połowie XVI wieku do gotyckiego prezbiterium oraz nawy dołożono kaplicę od strony południowej. Już w 1598 roku świątynia miała cztery ołtarze, dedykowane św. Mikołajowi, Matce Bożej, św. Annie oraz Bożemu Ciału, a także chrzcielnicę, tabernakulum oraz elementy upiększające ceremonię liturgiczną, jak chorągiew i latarnie noszone przed kapłanem udającym się do chorych. W murze kościelnym znajdowały się cztery furtki, a w zachodniej części dziedzińca mieściła się kaplica św. Rocha oraz drewniana dzwonnica z trzema dzwonami. Ponadto w sąsiedztwie kościoła były zlokalizowane cmentarz, szpital oraz szkoła parafialna.

W połowie XVII wieku zbudowano kaplicę św. Stanisława od strony północnej, której fundatorem był kasztelan biecki, Andrzej Samuel Dembiński. Na terenie kościoła znajdowały się cztery podziemia, w których chowane były znaczące osobistości, w tym Jan Wartała Wartalski oraz Franciszek Wolny. Niestety, kościół wielokrotnie dotykały pożary – miały one miejsce w latach 1646, 1726 i 1748.

Rozwój miasta w pierwszych dekadach XX wieku skłonił do podjęcia decyzji o rozbudowie świątyni. Projekt nowej architektury został opracowany przez Stanisława Oszackiego, a prace budowlane odbyły się w latach 1912-1914, kiedy proboszczem był ksiądz Jakub Kamieński. Uroczystość konsekracji kościoła miała miejsce 24 czerwca 1921 roku pod przewodnictwem księcia biskupa Adama Stefana Sapiehy. Z pierwotnej konstrukcji zachowały się prezbiterium oraz kaplica św. Stanisława, a prace renowacyjne rozpoczęto w 2000 roku.

W prezbiterium umieszczono główny ołtarz, zrealizowany w 1882 roku, który został dedykowany patronowi kościoła. Ołtarz, na zlecenie proboszcza ks. Władysława Głębockiego, zaprojektował inżynier Franciszek Urbańczyk. W jego wnętrzu znajdują się barokowe posągi pochodzące z krakowskiego kościoła Mariackiego: przedstawiające św. Joachima, św. Annę, króla Dawida oraz czterech aniołów. Obraz św. Mikołaja umieszczony w ołtarzu oraz w bocznej kaplicy św. Stanisława namalował Michał Stachowicz, a prace nad nim miały miejsce w latach 1768-1825. Obraz św. Stanisława, prawdopodobnie umieszczony w 1824 roku, to efekt przeniesienia ołtarza z czarnego marmuru z Czernej.

Wśród cennych i zabytkowych przedmiotów w kościele można wymienić wczesnorenesansowy świecznik spiżowy, wykonany w 1534 roku przez Hansa Fischera w Norymberdze, oraz barokową chrzcielnicę z 1648 roku. Na bocznym filarze występuje także niewielka mozaika z wizerunkiem Matki Bożej z Dzieciątkiem, będąca darem Henryka Loewenfelda, który otrzymał ją bezpośrednio od papieża Leona XIII.

Kościół św. Krzyża

W Chrzanowie, poza kościołem parafialnym, istniała druga świątynia, która nosiła imię św. Krzyża. Prawdopodobnie powstała w XVI wieku, a jej lokalizacja znajdowała się przy ul. Świętokrzyskiej.

W 1748 roku, podczas wizytacji dziekana, postanowiono przeprowadzić remont tej świątyni. W tym czasie kościółek był pozbawiony jakiegokolwiek wyposażenia oraz własnego księdza, co znacząco wpłynęło na jego funkcjonowanie. Dzięki hojności miejscowych wiernych udało się poprawić jego stan w 1754 roku.

Przy kościele prowadzono również praktyki pogrzebowe, a zmarłych chowano tam do około 1800 roku. W 1827 roku budowla wciąż istniała, jednak jej los wkrótce się odmienił. Świątynia została zburzona, a teren sprzedano nowemu właścicielowi.

W trakcie budowy na tym terenie, wyrwijano kości, co zmusiło plebana do nakazu ich godnego pochówku na cmentarzu. O dziejach kościoła św. Krzyża w Chrzanowie pozostały jedynie wspomnienia, świadczące o dawnej aktywności religijnej i społecznej tej lokalizacji.

Zabytki

Święty Mikołaj, który jest uznawany za patrona parafii, ma także zaszczyt nosić tytuł patrona miasta Chrzanowa. Jego wpływ był na tyle znaczący, że do XIX wieku jego wizerunek zdobił herb tego miasta. Dziś możemy go podziwiać w herbie powiatu chrzanowskiego, co świadczy o jego trwałej obecności w historii regionu.

Grupy parafialne

W naszej wspólnocie religijnej funkcjonuje szereg aktywnych grup parafialnych, które angażują się w życie duchowe i społeczne parafii. Do tych grup należą:

• ministranci i lektorzy,
• schola dziecięca i młodzieżowa,
• Rada Duszpasterska,
• Straż Honorowa Najświętszego Serca Pana Jezusa,
• Żywy Różaniec,
• Klub Inteligencji Katolickiej,
• Ruch Światło-Życie,
• Oaza Rodzin,
• Grupa Anonimowych Alkoholików,
• Ruch Wiara i Światło,
• chór parafialny „Canzona”,
• stowarzyszenie „NICOLAUS”.

Każda z tych grup odgrywa istotną rolę w budowaniu wspólnoty i wzmacnianiu więzi między jej członkami. Dlatego zachęcamy do aktywnego uczestnictwa w działaniach, które są nie tylko okazją do modlitwy, ale również sprzyjają wzajemnej pomocy i wsparciu.

---

Oceń: Parafia św. Mikołaja w Chrzanowie

---