Fablok

---

Charakterystyka przedsiębiorstwa

W latach 1919–1945, Fablok cieszył się ogromnym uznaniem na rynku przemysłowym, produkując wiele różnych typów parowozów, zarówno normalno-, jak i wąskotorowych. Oferta dotyczyła pociągów pasażerskich, zarówno osobowych, jak i pospiesznych, a także pociągów towarowych. Produkty te były przeznaczone nie tylko dla Polskich Kolei Państwowych, ale również dla różnych zakładów przemysłowych, co świadczy o ich różnorodności oraz elastyczności w dostosowywaniu się do potrzeb rynku.

Już przed wybuchem drugiej wojny światowej, Fablok zainicjował produkcję spalinowych i elektrycznych zespołów trakcyjnych, a także wagonów motorowych, co przyczyniło się do dalszego rozwoju oferty dla transportu kolejowego.

Po 1945 roku, fabryka kontynuowała produkcję parowozów, a następnie rozszerzyła swoją działalność na produkcję spalinowych lokomotyw manewrowych. Wytwarzane maszyny charakteryzowały się mocą w przedziale od 40 do 1200 KM. Do tego czasu, Fablok zdołał wyprodukować łącznie 10,500 parowozów i spalinowozów.

Kolonia Fablok to także część jednego z osiedli Chrzanowa, w której zlokalizowana jest sama fabryka. W tym malowniczym miejscu znajduje się zabudowa składająca się z starych kamienic, domków bliźniaczych z lat 30. XX wieku oraz bloków mieszkalnych z okresu PRL. Warto również wspomnieć o Powiatowym Centrum Edukacyjnym, które znajduje się w tym rejonie, co podkreśla znaczenie tej lokalizacji.

Historia

Do 1939 roku

Fabryka Lokomotyw w Chrzanowie, znana również jako Fablok, powstała 20 maja 1919 roku. Założycielami byli inżynierowie Piotr Drzewiecki, Stanisław Karłowski, Władysław Jechalski oraz Leopold Wellisz, którym towarzyszyły Bank Małopolski oraz Bank Handlowy z Warszawy. Krótkie oznaczenie spółki, FABLOK, niebawem stało się jej powszechnie znanym znakiem. Statut firmy został zatwierdzony przez Ministra Przemysłu i Handlu oraz Ministra Skarbu 22 maja 1919 roku.

W następnym roku zawarto umowę z rządem polskim na dostarczenie 1200 lokomotyw w ciągu dekady, a fabryka przyjęła nową nazwę: Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce Spółka Akcyjna Zakłady w Chrzanowie. 25 marca 1920 roku przystąpiono do zakupu ziemi w Chrzanowie oraz budowy nowego zakładu. Maszyny do produkcji sprowadzono z Szwecji. W celu jak najszybszego rozpoczęcia produkcji, Fablok współpracował na początku z austriacką fabryką StEG, która dostarczyła dokumentację dla pierwszego polskiego parowozu Tr21.

W latach 1921–1924 powstały oddziały: montażowy, mechaniczny oraz kuźnia. Fablok zlecał produkcję kotłów do parowozów firmie Fitzner i Gamper z Sosnowca, a po wojnie różnorodnym producentom. 7 kwietnia 1922 roku dostarczono do PKP pierwszy parowóz wytworzony z użyciem austriackich komponentów (Tr21-19), a 18 lutego 1924 roku zaprezentowano pierwszy parowóz całkowicie z krajowych podzespołów (Tr21-37). Już 5 listopada 1925 roku powstał setny pojazd szynowy, a w czerwcu 1927 roku zzakład wyprodukował 200 parowozów.

W tym samym roku Fablok odwiedził Prezydent Polski, prof. inż. Ignacy Mościcki, a 24 października 1929 roku zaktualizowano statut spółki, aby dostosować go do przepisów prawnych o spółkach akcyjnych. Przed wybuchem II wojny światowej wyprodukowano m.in. 74 parowozy wąskotorowe a w 1931 roku rozpoczęto ich eksport, głównie na licencjach zachodnich producentów. Lokomotywy sprzedawano do Bułgarii (13 sztuk), Maroka (12), ZSRR (19) i na Łotwę (9). Łącznie przed wojną zbudowano na eksport 53 lokomotywy, w tym 25 wąskotorowych.

W biurze konstrukcyjnym Fabryki, a szczególnie w Biurze Technicznym Parowozów Normalnotorowych, kierowanym do połowy lat 30. przez inżyniera Kazimierza Baranowskiego, opracowano rodziny parowozu Pt31, które miały być użytkowane przez Polskie Koleje Państwowe do ciągnięcia dalekobieżnych pociągów pospiesznych. Pierwsze egzemplarze pojazdów opuściły fabrykę w 1932 roku. Do wybuchu wojny ochraniano na polskich szlakach już 98 tych parowozów. Kolejnym projektem inż. Zembrzuskiego było wprowadzenie parowozu Pm36, który zdobył Złoty Medal na Światowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu w maju 1937 roku.

Od 4 września 1939 roku parowóz Pm36-1 prowadził międzynarodowy pociąg Nord-Express, znany również jako „Lux”, na trasie między Moskwą a Paryżem.

W latach trzydziestych XX wieku Fablok zrealizował również produkcję wagonów motorowych, tzw. luxtorped, do obsługi linii kolejowych Warszawa – Kraków oraz Kraków – Zakopane, a także lokomotyw elektrycznych serii EL100, służących do wsparcia warszawskiego węzła kolejowego. Równolegle działało Biuro Techniczne Parowozów Wąskotorowych, prowadzone przez inż. Juliana Paczoskiego, współpracującego z inż. Rytlem. Inżynier Zembrzuski z kolei, wspólnie z inżynierem Rytlem, stworzyli projekt Lekkiego Pociągu Pospiesznego OLp-118 o aerodynamicznej konstrukcji, którego techniczna dokumentacja została jednak odrzucona przez Ministerstwo Komunikacji.

W sumie pięćsetny parowóz Fabloku wyprodukowano w 1932 roku. Roczna produkcja w latach trzydziestych sięgała 100 lokomotyw wszystkich typów. W trakcie II wojny światowej fabrykę przekształcono na filię niemieckich zakładów Henschel & Sohn z Kassel, zmieniając jej nazwę na Oberschlesische Lokomotivwerke AG Krenau O/Schl. (Górnośląska Fabryka Lokomotyw SA Chrzanów G/Śl.). Produkcja była zatem podporządkowana przede wszystkim ofercie na rzecz niemieckiego wojska, bazując głównie na dokumentacji dostarczonej przez niemieckich producentów. W okresie wojny Fabryka wyprodukowała 526 parowozów normalnotorowych, głównie serii 52 (349 sztuk) oraz 44 (147 sztuk) i 147 wąskotorowych.

1945-1991

Pierwszym parowozem wyprodukowanym po wojnie był Ty42 dla DOKP Kraków, który opuścił halę fabryczną już 21 lutego 1945 roku. W późniejszych latach, w 1947, Fablok przeszedł na własność państwa, wkrótce po tym wszedł w skład Zjednoczenia Przemysłu Taboru Kolejowego „Tasko” w Poznaniu. W 1951 zmieniono nazwę przedsiębiorstwa na Fabryka Lokomotyw im. Feliksa Dzierżyńskiego.

W latach 1945–1963 Fablok zrealizował produkcję blisko 3600 parowozów, które trafiły nie tylko na rynek krajowy, ale także do takich krajów jak Albania, Bułgaria, Jugosławia, Rumunia, Węgry, Chiny, Indie, Korea Północna, Wietnam i ZSRR. Do końca produkcji parowozów w 1963 roku powstało 1565 parowozów normalnotorowych oraz 2015 wąskotorowych, w tym 216 parowozów normalnotorowych oraz 972 wąskotorowych przeznaczonych na eksport.

Uroczystość przekazania pięciotysięcznej lokomotywy miała miejsce 23 kwietnia 1959 roku i zbiegła się z rocznicą 35-lecia produkcji lokomotyw przez fabrykę. W okresie 1947–1993 Fablok wyprodukował dodatkowo 5402 lokomotywy spalinowe, z których część (37) została eksportowana do Maroka. Produkowano lokomotywy o różnej mocy, od 40 do 1200 KM, w tym typy Ls40, Ls75, Ls150, WLs-150, Ls300, Ls-750H, SM42, SP42 i SM31.

Oprócz lokomotyw Fablok produkował także przekładnie tramwajowe od 1962 roku, aparaturę hamulcową systemów Oerlikon i SAB, a także wózki wiertnicze. W 1977 roku nastąpiła kolejna zmiana nazwy na: Fabryka Maszyn Budowlanych i Lokomotyw Bumar-Fablok. Profil produkcji został poszerzony o maszyny budowlane, takie jak koparki mechaniczne model KU-1207, platformy transportowe oraz różne typy żurawi samojezdnych, w tym PS-253 i nagradzany na Międzynarodowych Targach Poznańskich w 1980 roku Hydros T-253.

Od 1991 r.

W grudniu 1991 roku Fablok przekształcono w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W latach 90-tych XX wieku fabryka rozpoczęła produkcję spawanych konstrukcji stalowych, ukierunkowanych na rynek niemiecki, a także kontynuowała wytwarzanie nowych modeli żurawi, sprzedawanych na rynki zagraniczne.

W 1995 roku fabryka weszła w skład VII NFI, w marcu 2003 roku 60% akcji wykupiła Pracownicza Spółka Akcyjna „Bumar-Fablok”, która powstała w 2001 roku. W 1999 roku uzyskano certyfikat ISO 9001. W 2003 roku rozpoczęto współpracę w zakresie konstrukcji ram do cystern, a tego samego roku podpisano umowę na modernizację dwóch lokomotyw ST44 dla PKP LHS. W marcu 2009 roku Pol-Miedź Trans otrzymał z Fabloku pierwszą z czterech zmodernizowanych lokomotyw ST44 serii 3000.

Na 5 marca 2009 roku zrealizowano fuzję spółek – Fabryka Maszyn Budowlanych i Lokomotyw „Bumar-Fablok” SA wraz z „Fablok” Pracownicza SA, tworząc nową firmę: Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce „Fablok” Spółka Akcyjna, co kończyło długi proces prywatyzacji chrzanowskiego producenta. Od 1 kwietnia 2009 roku spółka działała pod nową nazwą.

Upadłość

Data 21 maja 2013 roku okazała się kluczowa dla historii spółki Fablok, ponieważ w tym dniu sąd w Krakowie ogłosił jej upadłość. W wyniku postępowania upadłościowego majątek firmy został zakupiony przez syndyka.

Nowym właścicielem stali się przedstawiciele „Martech-Plus”, spółki z siedzibą w Rudzie Śląskiej, która przejęła kontrolę nad pozostałościami po Fabloku.

Odsyłacze zewnętrzne

Oto kilka przydatnych odsyłaczy zewnętrznych dotyczących Fabloku:

• oficjalna strona internetowa Fablok,
• Historia Fabloku. [zarchiwizowane z homepage.mac.com (2004-08-16)],
• Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce SA Zakłady i Dyrekcja w Chrzanowie, Biuro Zarządu w Warszawie – katalog (materiał historyczny).

---

Oceń: Fablok

---